Lang was de berichtgeving omtrent de mogelijkheden van (big) data overwegend positief. Ieder zichzelf respecterend bedrijf moest ‘iets met data’ en maakte middelen vrij voor functies als data-analist of datawetenschapper. Natuurlijk moest daarbij zorgvuldig worden omgegaan met eenieders privacy, maar dat zou worden gewaarborgd door een passage in de algemene voorwaarden en voldoende checks and balances binnen de organisatie. Toch?

De laatste tijd volgen de gegevensschandalen elkaar echter in rap tempo op. Gegevens lekken, bewust of onbewust, en worden nogal eens gebruikt ter manipulatie. Soms lijkt men de schaamte voorbij. Hieronder een greep uit de lange lijst met recente voorbeelden:

Dataschending:

* Het HagaZiekenhuis in Den Haag heeft 85 van zijn medewerkers een officiële waarschuwing gegeven, nadat zij zonder toestemming het medisch dossier van Samantha de Jong – beter bekend als Barbie – hadden geraadpleegd.

* De Kamer van Koophandel verkoopt gegevens uit het Handelsregister door aan adverteerders en dat is mogelijk in strijd met de wet, aldus de Autoriteit Persoonsgegevens. Vooral zzp’ers ontvangen veel ongewenste brieven en telefoontjes op hun thuisadres.

* Cambridge Analytica heeft jarenlang de persoonlijke gegevens van tientallen miljoenen Facebook-gebruikers verzameld en Facebook zelf wist er al die tijd van. Mark Zuckerberg heeft onlangs verantwoording afgelegd voor het Amerikaanse Congres.

* In China zijn bewakingscamera’s uitgerust met gezichtsherkenningstechnologie, zodat de overheid verregaand toezicht kan houden op haar burgers. Er wordt gewerkt aan een systeem, waarbij iedereen een persoonlijke score krijgt voor zijn of haar mate van ‘betrouwbaarheid’.

Dataschaamte

Het kan verkeren. Ineens staan data-verzameling en -analyse in een kwaad daglicht. Je zou je nu bijna schamen ‘iets met data’ te doen. Gebruik van data betekent per definitie misbruik van data, zo lijkt het. Misbruik van andermans gegevens voor eigen gewin, vaak zonder dat de oorspronkelijke eigenaar op de hoogte is. Is dit te voorkomen of is er niets aan te doen? En brengt de almaar groeiende berg data ons eigenlijk ook nog wat goeds?

 

Er worden in elk geval stappen in de goede richting gezet. Op 25 mei 2018 wordt een nieuwe Europese dataverordening van kracht, de EU General Data Protection Regulation (GDPR). De nieuwe regels dwingen bedrijven onder andere tot meer openheid van zaken en om gebruikers meer zeggenschap te geven over wat er met hun persoonlijke gegevens gebeurt.

Bittere noodzaak, want u en ik blijven toch wel blind akkoord gaan met (voorgestelde wijzigingen van) de gebruiksvoorwaarden. Ook onderdeel van de nieuwe verordening is het zogenaamde recht op uitwissing, ook wel het recht om vergeten te worden, met

Victor Meyer-Schönberger (Oxford Internet Institute) al jaren als fervent voorstander.

Begin dit jaar bracht Meyer-Schönberger een nieuwe bestseller uit over big data. Daarin beschrijft hij samen met Thomas Ramge (The Economist) op een toegankelijke manier hoe we ons richting een data-economie begeven, een economie waarin de rol van geld is overgenomen door data. De macht van traditionele multinationals en banken brokkelt af, terwijl die van relatieve nieuwkomers als Alibaba en Booking.com snel groeit, zo betogen de auteurs.

Data-economie

Een door data gedreven economie biedt dus volop kansen voor ondernemers om de heersende machtsverhoudingen te doorbreken. Ook op kleinere schaal kunnen zelfstandigen data en moderne technologieën op een goede manier inzetten voor nieuwe waardecreatie; transparant en zonder (niet-geaccordeerde) privacyschending. Hierbij een oproep aan u als lezer om voorbeelden met mij te delen. In een volgende bijdrage volgt dan een bloemlezing.

Op naar meer positieve toepassingen van (big) data. Op naar een economie waarin data bijdraagt aan de welvaart en het welzijn van iedereen. En op naar familiefeestjes waarbij je weer met trots kunt vertellen ‘iets met data’ te doen. Voorbij de schaamte!

 

Werner Liebregts
Universitair Docent aan de Jheronimus Academy of Data Science (JADS)